Zasady azotowe, grupa związków naturalnych obejmująca zasady purynowe i pirymidynowe, wchodzące w skład nukleotydów i kwasów nukleinowych.
Bezbarwne kryształy o wysokiej temperaturze topnienia; słabo rozpuszczalne w wodzie, rozpuszczalne w zasadach i kwasach tworzą sole. Zasady azotowe są szeroko rozpowszechnione u zwierząt, w tkankach roślin (m.in. krzewów winogronowych i jagód), mikroorganizmów (bakterie, drożdże). Najbardziej rozpowszechnione są 3 zasady pirymidynowe (pochodne pirymidyny).
W cząsteczkach kwasów nukleinowych guanina jest zasadą komplementarną do cytozyny, z którą łączą ją 3 wiązania wodorowe. W cząsteczkach RNA zasadą komplementarną do adeniny jest uracyl, a w cząsteczkach DNA - tymina, z którą adenina jest połączona 2 wiązaniami wodorowymi. Związki zawierające zasady azotowe są aktywne biologicznie, np. adenozyno i trifosforany (ADP i ATP) - główny system transportowy wysokoenergetycznych grup fosforanowych dostarczających energii do komórki, difosforan urydyny - specyficzny nośnik reszt cukrowych w syntezie polisacharydów w komórce, w postaci fosforanu glukozy urydyny pełni rolę donora reszt glukozowych w biosyntezie glikogenu. Kwas trifosforowy guanozyny jest niezbędny do biosyntezy białka. Koenzymy: nikotynamido-deninukleotyd (NAD) i jego fosforanowa pochodna (NADPh), flawinade-nindinukleotyd (FAD), zawierające adeninę, biorą udział w wielu procesach metabolicznych. Z azotowych podstaw fosfolipidów, lecytyn i sfin homielin jest cholina, która odgrywa ważną rolę w metabolizmie komórkowym. Baza azotowa 6,7-dimetyloizoaloksazyna jest częścią ryboflawiny. Ten ostatni łączy się z kwasem fosforowym tworząc nukleotyd flawinowy (FMN), który jest częścią wielu enzymów biorących udział w oddychaniu komórkowym. Do jakościowego i ilościowego oznaczania zasad azotowych stosowane są metody analizy chromatograficznej, elektroforetycznej i spektrofotometrycznej.
Literatura: Leninger A. Biochemia: tłumaczenie z języka angielskiego - Moskwa, 1996; Buryan N. I. i in. Wpływ nadciśnienia CO2 na poziom ATP, aktywność heksokinazy i fosfofruktokinazy u drożdży Saccharomyces vini. - Biochemia Stosowana i Mikrobiologia, 1996, vol. 12, t. 6.